Tragikomiczny portret Afrykanerów

Republika Południowej Afryki, rok 1994. Zbliżają się pierwsze demokratyczne wybory, a wraz z nimi oficjalny koniec apartheidu. To historyczne wydarzenie zbiega się z 40. urodzinami Lamberta, bohatera powieści Marlene van Niekerk, pt. „Triomf”, której akcja rozgrywa się w tytułowej dzielnicy Johannesburga. To niegdysiejsze czarne getto, Sophiatown, zostało zrównane z ziemią, by zrobić miejsce dla białej ludności. Białej hołoty. Takiej jak afrykanerska rodzina Benade: braci Popa i Treppie’go, siostry Mol i jej epileptycznego, głupkowatego syna Lamberta. W ich życiu trudno o jakikolwiek tryumf: bez wykształcenia, stałej pracy ani perspektyw na przyszłość wegetują i zabijają czas, uprzykrzając życie sobie i innym. Jedyne co mają, to samych siebie, a tylko pogarsza sprawę, gdyż umacnia ich kazirodczy związek. Zresztą do czasu.

„Triomf” nie jest lekturą ani lekką, ani łatwą. Przebrnięcie przez niemalże 500 stron, na których w drastyczny sposób opisane jest patologiczne zachowanie bohaterów, to ogromne wyzwanie dla wrażliwości i cierpliwości czytelnika. Warto jednak dotrwać do końca. Bo choć trudno utożsamić się z godnymi politowania, antypatycznymi postaciami o rasistowskich poglądach i prostackich manierach, fabuła stale trzyma w napięciu i każe śledzić przygotowania bohaterów do nadchodzących wydarzeń. Ciekawa narracja prowadzona jednocześnie przez cztery osoby pozwala od środka oglądać ich skrzywiony świat. Świat, który dzięki sporej dawce czarnego humoru, wydaje się nawet znośny.

Marlene Van Niekerk

Debiutancka powieść Van Niekerk ukazała się w RPA tuż po wyborach i wzbudziła wiele kontrowersji. Została jednak dostrzeżona przez krytyków i nagrodzona m.in. M-Net Prize oraz prestiżową nagrodą Noma za najlepszą książkę w Afryce. Marlene Van Niekerk, ur. w 1954 roku, jest absolwentką Uniwersytetu w Stellenbosch, RPA, i Uniwersytetu w Amsterdamie. Oprócz „Triomfu” ma na koncie kilka tomików wierszy i opowiadań oraz powieści: „Agaat” (znaną w wersji angielskiej pod tytułem „The Way of the Women”) i „Memorandum”, które zbierają same laury. Van Niekerk tworzy w języku afrikaans, ale doskonale posługuje się również językiem niderlandzkim, o czym mogłam się przekonać podczas odczytu, na którym zaprezentowała opowiadanie „De vriend” („Przyjaciel”) ze swojej najnowszej antologii pt. „De sneeuwslaper” („Śnieżny śpioch”). 

Zalety powieści „Triomf” docenił również reżyser Michael Raeburn. Zrealizowana przez niego adaptacja pod tym samym tytułem została uznana w 2008 r. na międzynarodowym festiwalu filmowym w Durbanie za najlepszy film południowoafrykański. Oto jego fragmenty:

Tytuł: Triomf
Autor: Marlene van Niekerk
Wydawca: Muntinga B.V., Uitgeverij Maarten
Tłumaczenie: R. de Jong-Goossens
Rok wydania: 2008
ISBN: 9789041707253
Liczba stron: 479
Język: niderlandzki
Oprawa: miękka
Cena: 31 zł

Zmarł Lewis Nkosi

Lewis Nkosi

5 września, w wieku 73 lat, zmarł południowoafrykański pisarz, eseista i krytyk literacki Lewis Nkosi. W latach 50. ubiegłego wieku należał do grupy młodych, czarnych dziennikarzy piszących dla legendarnego czasopisma Drum. W 1960 roku, jako pierwszy czarnoskóry dziennikarz z RPA, został uhonorowany nagrodą Nieman Fellowship ufundowaną przez Uniwersytet Harwarda. Nkosi otrzymał pozwolenie od ówczesnego rządu na wyjazd do Stanów Zjednoczonych, lecz bez możliwości powrotu do Republiki Południowej Afryki.

W czasie swojego 31-letniego pobytu na uchodźctwie Nkosi zyskał uznanie na całym świecie. Wykładał literaturę m.in. na uniwersytecie w Warszawie, Zambii, Wyoming i w Londynie. Jest autorem esejów, sztuk teatralnych i powieści „Mating Birds” – zakazanej przez reżim apartheidowski – „Underground People” oraz „Mandela’s Ego”. Jego najsłynniejsza powieść „Mating Birds” została wydana w Polsce w 1994 roku przez Dom Wydawniczy Szczepan Szymański pod tytułem „Miłosny lot”.

Autor: Lewis Nkosi 

Tytuł:  Miłosny lot

Wydawnictwo:  Dom Wydawniczy Szczepan Szymański

Data wydania: 1994

Znamy już finalistów 10. edycji Caine Prize

Nagroda Caine Prize for African Writing, zwana „afrykańskim Bookerem”, jest uznawana za jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich w Afryce. Przyznawana za najlepsze opowiadanie napisane w języku angielskim, obchodzi w tym roku swój dziesiąty jubileusz.

Spośród 122 opowiadań nadesłanych przez autorów z 12 krajów wyłoniono 5 finalistów:
- Mamle Kabu (Ghana) – „The End of Skill”;
- Parselelo Kantai (Kenia) – „You Wreck Her”;
- Alistair Morgan (RPA) – „Icebergs”;
- EC Osondu (Nigeria) – „Waiting”;
- Mukoma wa Ngugi (Kenia) – „How Kamau wa Mwangi Escaped into Exile”.

Zwycięzca zostanie ogłoszony 6 lipca i oprócz prestiżowej nagrody otrzyma również 10 000 £.

W ubiegłym roku nagrodę Caine Prize zdobyła Henrietta Rose-Innes z Południowej Afryki za opowiadanie „Poison” opublikowane w antologii „Africa Pens”.

Poprzednimi laureatami byli między innymi Ugandyjka Monica Arac de Nyeko i Brian Chikwava z Zimbabwe, który właśnie wydał swoją pierwszą powieść pt. „Harare North”.

Festiwal literacki w Durbanie

Międzynarodowy Festiwal Literacki Time of the Writer to jedno z ciekawszych wydarzeń literackich w RPA. Na 12. edycję festiwalu, który trwał od 9 do 14 marca, przyjechało 20 pisarzy z 9 afrykańskich krajów. Do Durbanu, stolicy prowincji KwaZulu-Natal, przybyli m.in. Ugandyjczyk Moses Isegawa, Mia Couto z Mozambiku, Etiopczyk Dinaw Mengestu, znany z powieści „Children of the Revolution”, oraz Fatou Diome z Senegalu, autorka „Le Ventre de l’Atlantique”. Nie zabrakło też pisarzy południowoafrykańskich, takich jak Marlene van Niekerk, której sławę przyniosła powieść „Triomf”, napisana w języku afrikaans. Na podstawie tej kontrowersyjnej książki o białej biedocie w RPA powstał film pod tym samym tytułem w reżyserii Michaela Raeburna, który będzie pokazywany w ramach tegorocznych pokazów AfryKamery.

Podczas festiwalu ogłoszono także zwycięzców Commonwealth Writers’ Prize w regionie afrykańskim. W tym roku za najlepszą książkę uznano powieść „The Lost Colours of the Chameleon” południowoafrykańskiego pisarza Mandli Langi. Najlepszym debiutem roku okazał się zbiór opowiadań „Say You’re One of Them” autorstwa Nigeryjczyka Uwema Akpana.