Najnowsze ekranizacje

Długo wyczekiwany film Połówka żółtego słońca, oparty na jednej z najciekawszych książek afrykańskich autorstwa Chimamandy Ngozi Adichie pod tym samym tytułem, miał we wrześniu swoją światową premierę podczas tegorocznego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Toronto. Główne role w filmie powstałym w nigeryjsko-brytyjskiej koprodukcji zagrali: Thandie Newton (Olanna), Anika Noni Rose (Kainene), Chiwetel Ejiofor, który wcielił się w postać Odenigbo i Joseph Mawle jako Richard. Film wyreżyserował Biyi Bandele, autor m.in. powieści Chłopak z Birmy. Na pokazie nie mogło oczywiście zabraknąć autorki.

Na zdjęciu od lewej: Andrea Calderwood (producentka), Anika Noni Rose, Chiwetel Ejiofor,  Chimamanda Ngozi Adichie, Biyi Bandele, Thandie Newton i Yewande Sadiku (producentka)   
                                    fot. Jerod Harris/Getty Images

W Europie film został po raz pierwszy wyświetlony 19 i 20 października w czasie Londyńskiego Festiwalu Filmowego. Pierwsze recenzje są pozytywne, choć niespecjalnie entuzjastyczne. Jak pisze Leslie Felperin z The Hollywood Reporter „potencjalni dystrybutorzy będą musieli popisać się wyobraźnią marketingową, żeby maksymalnie ukazać walory filmu”. Miłośników twórczości Adichie nie trzeba pewnie zachęcać do obejrzenia ekranizacji. Muszą być jednak przygotowani na to, że zamiast nielinearnej, wieloosobowej narracji będą mieli do czynienia z chronologicznie poprowadzoną fabułą skupiającą się przede wszystkim na postaci Olanny i wątku miłosnym. Oto zwiastun filmu:

W Toronto odbył się także premierowy pokaz filmu Mandela: Long Walk To Freedom, opartego na autobiografii Nelsona Mandeli, która została zaliczona do jednej z najlepszych książek afrykańskich XX wieku. W charyzmatycznego przywódcę wcielił się Idris Elba, znany m.in. z serialu Luther oraz filmów Prometeusz i Pacific Rim. Elbie partneruje Naomie Harris, jako Winnie Mandela. Film wyreżyserowany przez Justina Chadwicka wejdzie do kin pod koniec listopada. Na razie można obejrzeć zwiastun:

Wielbiciele talentu Idrisa Elby będą mieli powody do radości, bo wkrótce aktor wystąpi w kolejnej adaptacji afrykańskiej książki. Tym razem na ekran zostanie przeniesiona powieść Uzodinmy Iweali o chłopcu-żołnierzu po tytułem Bestie znikąd, która w 2007 r. została wydana w Polsce przez Wydawnictwo Literackie. Elba zagra dowódcę armii. Film wyreżyseruje Cary Fukunaga, który ma na koncie m.in. Jane Eyre i Ucieczka z piekła.

Uzodinma Iweala  

Lauren Beukes

Mam też dobre wieści dla miłośników science fiction, kryminałów i komiksów. Niedługo będzie można obejrzeć ekranizację cyberpunkowej powieści Zoo City południowoafrykańskiej pisarki Lauren Beukes. W zeszłym roku nakładem wydawnictwa Rebis ukazało się jej polskie tłumaczenie. Produkcją filmu zajmuje się Helena Spring.

Natomiast wyreżyserowania powieści detektywistycznej Mukomy wa Ngugiego Nairobi Heat podjął się Oscar Scott, odpowiedzialny m.in. za kilka odcinków Kryminalnych zagadek Nowego Jorku. Zdjęcia do filmu będą kręcone w Ameryce i w Kenii. Niedawno ukazała się kolejna powieść o przygodach amerykańskiego detektywa Ismaela i jego kenijskiego partnera Odhiambo pod tytułem Killing Sahara.

Mukoma wa Ngugi

Są też plany, aby przenieść na ekran powieść pt. Agaat z 2010 roku autorstwa Marlene van Niekerk z RPA. Książka zachwyciła amerykańską noblistkę Toni Morrison oraz trafiła na listę Oprah's Book Club. Powieść z języka afrikaans przetłumaczył pisarz Michiel Heyns, natomiast aktorka/reżyserka Kasi Lemmons dokona adaptacji oraz wyreżyseruje film.  

Na te filmy trzeba jeszcze poczekać, za to już teraz można oglądać ekranizację Aya de Yopougon, komiksu stworzonego przez Marguerite Abouet i ilustrowanego przez jej męża Clémenta Oubrerie, którzy podjęli się także wyreżyserowania filmu animowanego. Aya de Yopougon, to 6-tomowa saga publikowana we Francji przez wydawnictwo Gallimard w kolekcji Bayou, oparta na wspomnieniach autorki wychowywanej w Yopougon, robotniczej dzielnicy Abidżanu na Wybrzeżu Kości Słoniowej. 

Kontrowersje wokół Caine Prize

 

Pochodząca z Zimbabwe Elizabeth Zandile Tshele, znana pod pseudonimem NoViolet Bulawayo, zdobyła w tym roku prestiżową nagrodę Caine Prize for African Writing za opowiadanie pt. „Hitting Budapest”. Jest to historia opowiadająca o grupie biednych dzieci – między innymi 10-letniej dziewczynki, będącej w ciąży z własnym dziadkiem - które wybierają się do bogatej dzielnicy w poszukiwaniu smakowitych owoców guajawy.

NoViolet Bulawayo

Nagroda Caine Prize – zwana „afrykańskim Bookerem” – z roku na rok staje się coraz bardziej pożądanym trofeum, ponieważ umożliwia początkującym pisarzom wybicie się na scenie literackiej. Oprócz 10 000 funtów autorzy często zyskują rozgłos, także poza Afryką. Jednak wraz z popularnością nagrody i pisarzy rośnie też rola ich twórczości, którą postrzega się jako odzwierciedlenie afrykańskiej rzeczywistości. Nic więc dziwnego, że coraz częściej słychać głosy krytyki w stosunku do autorów opowiadań. Po ogłoszeniu finalistów w maju tego roku nigeryjsko-amerykański krytyk literacki, Ikhide Ikheloa, w felietonie nawiązującym do słynnego już eseju Binyavangi  Wainainy "How to Write about Africa" nie zostawił suchej nitki na nominowanych pisarzach. Twierdzi wprawdzie, że tegoroczna laureatka umie pisać, ale „czerpie natchnienie z afrykańskich ścieków”. Zdaniem Ikheloi autorzy celowo eksploatują stereotypy na temat Afryki, aby przypodobać się zachodnim czytelnikom. Trudno nie przyznać mu racji, skoro 4 z 5 nominowanych opowiadań zawiera historie, jakimi na co dzień karmią nas media: głód, wojny, bieda i przestępczość.

         Należy przypomnieć, że poprzedni laureaci Olumfemi Terry (2010 r.) w opowiadaniu „Stickfighting Days”  i E. C. Osondu (2009 r.) w „Waiting” także wykorzystali motyw biednych dzieci. A Uwem Akpan, nominowany w 2007 r., stał się nawet ulubieńcem Opry Winfrey (o czym pisałam tutaj), wzruszając ją dramatycznymi losami afrykańskich dzieci, opisanymi w zbiorze opowiadań „Say You’re One of Them”.

         Zresztą nie tylko pisarze zebrali cięgi. Ikheloa krytykuje także jurorów za promowanie stereotypowego obrazu Afryki w imię sławy. Twierdzi, że spośród ponad 130 opowiadań do finału wybrali oni historie bazujące na stereotypach i utartych schematach, których wartości literackie są co najmniej wątpliwe. Libijski pisarz Hisham Matar – znany również w Polsce dzięki powieści „W kraju mężczyzn” – przewodnicząc tegorocznemu jury broni swojego wyboru i zapewnia, że zwycięskie opowiadanie to „historia, która ma siłę i ciężar moralny, a jednocześnie powstrzymuje się od komentarza”. Zarzuty Ikheloi odpiera też Mũkoma wa Ngũgĩ, autor m.in. powieści detektywistycznej „Nairobi Heat”, który sam był nominowany do Caine Prize w 2009 r. Ngũgĩ sprzeciwia się postrzeganiu literatury jako ambasadora kulturowego i postuluje skupienie się przede wszystkim na jej walorach estetycznych bez względu na treść. Czyż można bowiem podziwiać kunszt pisarza, jednocześnie ubolewając nad podejmowaną przez niego tematyką?

Warto się samemu przekonać, czytając nagrodzone i nominowane opowiadania.

1.  NoViolet Bulawayo (Zimbabwe), “Hitting Budapest”  
2.  Beatrice Lamwaka (Uganda), “Butterfly dreams” 
3.  Tim Keegan (South Africa), “What Molly Knew”
4.  Lauri Kubuitsile (Botswana), “In the spirit of McPhineas Lata”   
5.  David Medalie (South Africa), “The Mistress’s Dog” 

Ellen Banda i Pius Adesanmi laureatami Penguin Prize

Zambijka Ellen Banda-Aaku i Nigeryjczyk Pius Adesanmi zostali laureatami nagrody Penguin Prize for African Writing. Nagroda, która w tym roku została przyznana po raz pierwszy, ma na celu zwrócenie uwagi na różnorodność talentów pisarzy afrykańskich oraz przybliżenie ich twórczości, zarówno beletrystycznej jak i popularnonaukowej, szerszej publiczności. Każdy z laureatów otrzymał 50 000 randów (ok. 6.500 $) oraz propozycję opublikowania nagrodzonej książki przez wydawnictwo Penguin South Africa.

Pius Adesanmi – professor literatury na Uniwersytecie Carleton w Kanadzie – otrzymał nagrodę za zbiór esejów pt. „You’re Not a Country, Africa!”. Ellen Banda-Aaku została wyróżniona za powieść „Patchwork”. Banda-Aaku jest autorką książek dla dzieci oraz opowiadań, m.in. „Sozi’s Box”, które zostało uhonorowane nagrodą Commonwealth.


Zwycięzców Penguin Prize for African Writing wyłoniono spośród 10 finalistów. Jednym z nich był Kenijczyk Mũkoma wa Ngũgĩ, o którym pisałam w styczniu.

Mukoma wa Ngugi idzie w ślady ojca

Mukoma wa Ngugi

Mukoma wa Ngugi, syn najwybitniejszego kenijskiego pisarza Ngugiego wa Thiong’o, zadebiutował jako powieściopisarz książką „Nairobi Heat”, wydaną niedawno przez Penguin Books South Africa. Akcja powieści rozpoczyna się w Madison w stanie Wisconsin zabójstwem pięknej, białej dziewczyny przed domem profesora – byłego uchodźcy z Ruandy. Następnie przenosi się do Kenii, gdzie czarnoskóry amerykański detektyw próbuje rozwikłać zagadkę tajemniczej śmierci. Idąc za tropem, Ishmael Fofona zagłębia się w przeszłość Ruandyjczyka, przy okazji odkrywając własną tożsamość. Jak przystało na powieść detektywistyczną jest wartka akcja, są szczęśliwe zbiegi okoliczności i nagłe zwroty akcji. Pojawia się również wątek rasowy, który odgrywa dość istotną rolę w powieści.

Mimo debiutu powieściowego 38-letni Ngugi może się pochwalić pewnym dorobkiem literackim. Ma już na swoim koncie zbiór wierszy „Hurling Words at Consciousness” oraz sztukę „Consciousness Before Dawn”. Dał się też poznać jako publicysta i autor książki „Conversing with Africa: Politics of Change”. W ubiegłym roku jego opowiadanie „How Kamau wa Mwangi Escaped into Exile” było nominowane do nagrody Caine Prize.

Choć Mukoma wa Ngugi nie nosi nazwiska ojca (zgodnie z tradycją ludu Kikuju został nazwany po swoim dziadku), niewątpliwie odziedziczył po nim talent literacki. Ciekawe, czy tak jak on zdobędzie również uznanie krytyków i czytelników.

Tytuł: Nairobi Heat
Autor: Mukoma wa Ngugi
Wydawca: The Penguin Group South Africa
Data wydania: październik 2009
ISBN: 9780143026174
Liczba stron: 176
Cena: 26$

Znamy już finalistów 10. edycji Caine Prize

Nagroda Caine Prize for African Writing, zwana „afrykańskim Bookerem”, jest uznawana za jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich w Afryce. Przyznawana za najlepsze opowiadanie napisane w języku angielskim, obchodzi w tym roku swój dziesiąty jubileusz.

Spośród 122 opowiadań nadesłanych przez autorów z 12 krajów wyłoniono 5 finalistów:
- Mamle Kabu (Ghana) – „The End of Skill”;
- Parselelo Kantai (Kenia) – „You Wreck Her”;
- Alistair Morgan (RPA) – „Icebergs”;
- EC Osondu (Nigeria) – „Waiting”;
- Mukoma wa Ngugi (Kenia) – „How Kamau wa Mwangi Escaped into Exile”.

Zwycięzca zostanie ogłoszony 6 lipca i oprócz prestiżowej nagrody otrzyma również 10 000 £.

W ubiegłym roku nagrodę Caine Prize zdobyła Henrietta Rose-Innes z Południowej Afryki za opowiadanie „Poison” opublikowane w antologii „Africa Pens”.

Poprzednimi laureatami byli między innymi Ugandyjka Monica Arac de Nyeko i Brian Chikwava z Zimbabwe, który właśnie wydał swoją pierwszą powieść pt. „Harare North”.