Najbardziej znanym pisarzem egipskim jest bez wątpienia Nadżib
Mahfuz, który w 1988 r. otrzymał literacką nagrodę Nobla. O ile jednak Mahfuz uznawany
jest za ojca powieści egipskiej, tak Jusuf Idris (1927-1991) jest powszechnie
znany jako mistrz krótkich form prozatorskich. Oprócz opowiadań jego dorobek
obejmuje także dramaty (m.in. najsłynniejszą sztukę Al-Farafir), powieści i nowele (Farahat Republic). W 1997 r. pisarz otrzymał prestiżową nagrodę Literackiego
Medalu im. Nadżiba Mahfuza za powieść City
of Love and Ashes. Przez wielu krytyków i pisarzy był nawet uważany za najpoważniejszego
kandydata do nagrody Nobla. Po przyznaniu tego najwyższego
literackiego wyróżnienia Mahfuzowi, Idris nie krył swojego żalu. Uważał bowiem,
że to on powinien był zostać laureatem, lecz nie dostał nagrody ze względu na swoje
lewicowe przekonania i jawny antysemityzm. Za swoje poglądy polityczne autor trafił
zresztą kilkakrotnie do więzienia. Nic dziwnego, że uzewnętrzniał je także w swoich
dziełach, których głównymi bohaterami często czynił osoby z najniższych warstw
społecznych, ludzi wykluczonych i skrzywdzonych. Nie stronił też od
kontrowersyjnych tematów, takich jak fundamentalizm religijny czy
homoseksualizm.
Jusuf Idris |
W Polsce dotychczas ukazały się opowiadania Idrisa Egipski erotyk (w 1980 r.), a w ubiegłym
roku, nakładem wydawnictwa Smak Słowa, powieść Grzech. Ta krótka opowieść zaczyna się w bardzo intrygujący sposób:
podczas obchodu folwarku przy delcie Nilu stróż znajduje martwego noworodka.
Podejrzenie od razu pada na zachodniaków – sezonowych robotników
przyjeżdżających do pracy przy bawełnie, którzy miejscowym fellachom „jawili
się jako wcielenie zła” [1]. Mimo interwencji policji sprawa pozostaje
niewyjaśniona, a w życie mieszkańców majątku wkradają się wątpliwości co do ich
własnej moralności, podsycane przez krążące plotki. Czy to możliwe, by grzechu
dopuściła się Linda, piękna córka księgowego? A może Umm Safuat, żona zarządcy?
Z całą pewnością winnych należy szukać wśród kobiet, wszak „rola mężczyzny w
grzechu jest przelotna, natomiast kobiety – zasadnicza”. [2] Na szczęście
wkrótce dzieciobójczyni zostaje odnaleziona, a do majątku powraca spokój i
wzajemne zaufanie. Nie tylko potwierdziły się przypuszczenia mieszkańców, że
tak ohydną zbrodnię mogli popełnić jedynie ciemni i odrażający przyjezdni, ale
ich własne, mniejsze lub większe grzeszki nie wyjdą na światło dzienne. Uwaga
wszystkich skupia się bowiem na sprawczyni – Azizie, która z powodu choroby
męża jest zmuszona do wyjazdu za chlebem. Gdy wychodzi na jaw prawdziwy powód
jej czynu, początkowa ciekawość mieszkańców folwarku ustępuje miejsca sympatii
i współczuciu dla grzesznicy. Niektórzy z nich zaczynają nawet dostrzegać w
przybyszach ludzkie cechy.
Wątek kryminalny, choć ciekawie poprowadzony, stanowi
jedynie pretekst do głębszych rozważań na temat kondycji egipskiego
społeczeństwa za czasów panowania króla Faruka I: kastowego systemu,
bezrobocia, biedy czy wykorzystywania bezbronnych. Idris, urodzony w
niewielkiej miejscowości w delcie Nilu, zerwał z tradycyjnym, sentymentalnym
stylem stosowanym przez innych egipskich pisarzy, na rzecz surowego realizmu. Czerpiąc
z własnego doświadczenia jako chirurg, Idris z dużą precyzją i zwięzłością,
aczkolwiek niepozbawioną komizmu, przedstawił wiejskie realia panujące przed
Rewolucją Egipską z 1952 r., która doprowadziła do obalenia monarchii i
powstania republiki. Autor – niczym skalpelem – zagłębił się piórem w najbardziej
wrażliwe sfery życia, nacinając seksualne tabu i dokonując wiwisekcji
społeczeństwa. Znalazłszy główne ognisko grzechu – feudalny system – pod koniec
powieści zaaplikował remedium w postaci reformy rolnej wprowadzonej przez
ówczesnego prezydenta Nasera. Wprawdzie zmiana niesprawiedliwego ustroju może napawać
optymizmem i nadzieją, lecz historia pokazuje, że na
grzech nie ma lekarstwa.
[1] Jusuf Idris Grzech, przeł. Jacek Stępiński, wyd. Smak Słowa, 2012, s. 99.
[2] Tamże, s. 16.
Tytuł: Grzech
Autor: Jusuf Idris
Data wydania: 2012
Wydawca: Smak Słowa, w serii Kontynenty
Liczba stron: 135
ISBN: 978-83-621-2230-1
Cena: 29,90 zł
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz