Rotimi Babatunde zdobył nagrodę Caine Prize

Rotimi Babatunde z Nigerii otrzymał najbardziej prestiżową nagrodę literacką w Afryce za opowiadanie „Bombay's Republic” (Republika sierżanta Bombaya). Zdaniem jury opowieść Babatundego jest ambitna, przesiąknięta czarnym humorem i w sarkastyczny sposób obnaża opartą na wyzysku istotę kolonializmu oraz psychologię niepodległości. Babatunde pokonał  Stanleya Kenaniego z Malawi, Jennę Bass z RPA, Kenijczyka Billy’ego Kahorę i Melissę Tandiwe Myambo z Zimbabwe. Streszczenia wszystkich opowiadań można przeczytać tutaj.

Rotimi Babatunde

W przeciwieństwie do poprzednich lat tym razem jury postawiło na opowiadania, które wychodzą poza schematy znane z zachodnich mediów: biedna, rozdarta wojną i skorumpowana, tragiczna Afryka. Wskutek tego teksty, które zostały nominowane w tegorocznej, 13. edycji, są szczególnie „mało afrykańskie”, oczywiście patrząc z perspektywy zachodniego czytelnika. Ale czy można w ogóle mówić o afrykańskich tematach? Albo o afrykańskim pisarzu? Regulamin Caine Prize przewiduje, że pisarz afrykański to: „pisarz, który urodził się w Afryce, ma obywatelstwo afrykańskiego kraju albo którego rodzice są Afrykańczykami”. Mimo tak szerokiej definicji nie wszyscy pisarze deklarują swoją przynależność do tej grupy, zwłaszcza ci, którzy mieszkają poza Afryką (np. Petina Gappah, Dinaw Mengestu). Nominowani w tym roku autorzy także z niechęcią odnoszą się do tego określenia. Trudno się dziwić, skoro na literaturę afrykańską patrzy się przez pryzmat politycznie zaangażowanej twórczości Chinuy Achebego i Ngugiego wa Thiong’o, którzy ustanowili pewien standard pisania o Afryce. Z drugiej jednak strony któż inny, jak nie afrykańscy pisarze, ma przełamywać stereotypy?

Jak widać, również aby zdobyć nagrodę Caine Prze, niekoniecznie trzeba pisać o biednych dzieciach. Można np., tak jak to zrobił Babatunde, podjąć skrywany temat 100 000 afrykańskich żołnierzy, którzy walczyli w Birmie w czasie II wojny światowej w brytyjskiej armii. Choć ten fragment historii jest niezwykle poważny, Babatunde opowiedział ją z humorem. Pokazał też, jak upadł wówczas mit o supremacji białej rasy, składając jednocześnie hołd swojemu wielkiemu rodakowi. Bohater jego opowiadania, sierżant Bombay, tak jak Okonkwo u Achebego, zabił białego człowieka, ale w przeciwieństwie do niego nie poniósł konsekwencji. Co więcej, został za to nagrodzony.

Mimo zdecydowanie bardziej pozytywnego przyjęcia nominowanych opowiadań niż w zeszłym roku, nie obyło się bez kontrowersji. Tuż po ogłoszeniu listy utworów, które zakwalifikowały się do ścisłej czołówki, Ahmed Maiwad, nigeryjski pisarz i prawnik, oskarżył Babatunde o plagiat. Uznał, że podobieństwo do „Chłopaka z Birmy” autorstwa Biyi Bandelego jest zbyt duże, by mogło być przypadkowe. Tym samym zakwestionował także kompetencje jury. Wydaje się, że sprawa zakończy się jednak korzystnie dla Babatunde. Są dowody na to, że zwycięskie opowiadanie trafiło już w 2005 r., czyli kilka lat przed publikacją „Chłopaka z Birmy”, do agenta literackiego w Londynie. Zarzut niekompetencji także nie znajduje poparcia. Okazuje się, że redakcji powieści Bandelego dokonał nie kto inny jak zastępca przewodniczącej jury, Ellah Alfrey.

Tytuł: Chłopak z Birmy

Autor: Biyi Bandele

Data wydania: Maj 2009

Wydawnictwo: Rebis

ISBN: 978-83-7510-180-5

Liczba stron: 208

Tłumaczenie: Wojsław Brydak

Cena: 27,99 zł

Port Harcourt w Nigerii Światową Stolicą Książki na rok 2014

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) ogłosiła, że tytuł Światowej Stolicy Książki na rok 2014 otrzymało nigeryjskie miasto, Port Harcourt. Co roku, począwszy od 2001 r., komisja kwalifikacyjna, w której skład wchodzą przedstawiciele Międzynarodowego Stowarzyszenia Wydawców (IPA-UIE), Międzynarodowej Federacji Księgarzy (IBF) oraz Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Bibliotekarzy (IFLA), nadaje ten tytuł miastu prezentującemu najlepszy program promocji czytelnictwa. Port Harcourt zostało docenione za przygotowanie programu skupiającego się na młodzieży, na kształtowaniu kultury czytelniczej i walce z analfabetyzmem. W programie jest między innymi kampania zainaugurowana przez prezydenta Nigerii Goodluck Jonathana „Bring Back the Book”, skierowana do dzieci i młodzieży, a także pięciodniowy Garden City Literary Festival, przyciągający co roku najwybitniejszych pisarzy afrykańskich, podczas którego odbywają się m.in. spotkania autorskie, odczyty, warsztaty dla dzieci i dorosłych oraz targi książek.

Leżące w delcie Nigru Port Harcourt – które obchodzi w tym roku 100. rocznicę powstania – zostało wybrane spośród 11 kandydujących miast. O ten tytuł ubiegał się m.in. Kraków i Oxford. Nominacja nie wiąże się z żadną gratyfikacją pieniężną – ma znaczenie wyłącznie symboliczne. Ale przynajmniej na jakiś czas Port Harcourt ściągnie uwagę świata. I to nie ze względu na wydobycie ropy naftowej, lecz na aktywną scenę literacką Nigerii.