![]() |
Weterani powstania Mau Mau |
20 października w Kenii obchodzone jest
święto bohaterów walczących o niepodległość kraju, tzw. Mashujaa Day. Oprócz
tego, że w tym roku przypada 60. rocznica wprowadzenia przez Brytyjczyków stanu
wyjątkowego, weterani ruchu niepodległościowego Mau Mau mają
szczególne powody do radości. Decyzją Sądu w Londynie z 5 października troje
Kenijczyków, którzy byli torturowani przez brytyjskie władze
kolonialne w latach 50., może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. To
historyczne orzeczenie oznacza, że Ndiku Mutua, Jane Muthoni Mara i Wambugu wa
Nyingi – a za ich przykładem także tysiące innych osób – mogą domagać się
odszkodowania od rządu brytyjskiego, mimo że od popełnionych zbrodni minęło ponad
pół wieku.
![]() |
Obóz Mau Mau |
Przez długie lata Brytyjczycy skrzętnie ukrywali albo niszczyli
dokumenty świadczące o istnieniu obozów koncentracyjnych oraz o torturach
dokonywanych na dzieciach, brutalnych gwałtach i egzekucjach. I być może nie
ujrzałyby one światła dziennego, gdyby nie wydane w 2005 r. dwie książki
dokumentujące okrucieństwa dokonane na Kenijczykach: Histories of the Hanged Davida Andersona z Uniwersytetu w Oxfordzie
oraz Imperial Reckoning: The Untold Story
of Britain's Gulag autorstwa Caroline Elkins z Harvard University, która
otrzymała za tę książkę nagrodę Pulitzera.

Pierwszym afrykańskim pisarzem, który próbował
zmienić ten zniekształcony obraz i przedstawić kenijski punkt widzenia, był Ngũgĩ wa Thiong’o. Gdy dorastał w
środkowej Kenii w czasie walk narodowowyzwoleńczych, jego rodzina doświadczyła
okrucieństw ze strony Brytyjczyków. Matka była torturowana, starszy brat Wallace
– bojownik Mau Mau – musiał się ukrywać w pobliskich lasach, natomiast głuchoniemy
przyrodni brat Gitogo został zabity przez władze
kolonialne strzałem w plecy, ponieważ nie zatrzymał się na ich wezwanie. Ngũgĩ uwiecznił
to w swojej powieści z 1967 roku A Grain
of Wheat (wyd. polskie z 1972 r. pt. Ziarno
pszeniczne, s. 11).
![]() |
Ngũgĩ wa Thiong’o |
Ngũgĩ wa Thiong’o, autor
dramatów, esejów i powieści, m.in. Petals
of Blood (1977) i Wizard of the Crow
(2004), który od lat jest wymieniany jako kandydat do literackiej nagrodyNobla, jest niezwykle ciekawą i kontrowersyjną postacią.
Na początku lat siedemdziesiątych pisarz oficjalnie wyrzekł się
chrześcijaństwa, a następnie odrzucił imię James, które przyjął na chrzcie.
Zaczął też pisać w języku kikuju i suahili na znak „dekolonizacji umysłu”. Jako
lewicowy aktywista i zwolennik fanonowskiej psychologii kolonialnej, Ngũgĩ wa
Thiong’o sam stał się ofiarą walki o wolność. Tyle że walki o wolność słowa, i
to ze strony własnego rządu. Po wystawieniu w 1977 r. w Limuru sztuki pt. Ngaahika Ndeenda (I Will Marry When I Want)
o wykorzystywaniu pracowników w postkolonialnej, kapitalistycznej Kenii, którą napisał
wspólnie z Ngugim wa Mirii, wa Thiong’o został
wtrącony na rok do więzienia przez byłego prezydenta Daniela arap Moi. W czasie
pobytu w więzieniu napisał na papierze toaletowym powieść Caitaani
mũtharaba-Inĩ (Diabeł na krzyżu). Po uwolnieniu uciekł do
Anglii, a następnie do Stanów, gdzie nadal tworzy i wykłada na uniwersytecie. Przez
22 lata był jednak persona non grata
w swojej ojczyźnie.
Tytuł: Ziarno pszeniczne
Autor: James Ngugi
Data wydania: 1972
Wydawnictwo: PAX
Liczba stron: 248
Tłumaczenie: Maria Skibniewska
Tytuł: Chmury i łzy
Autor:
James Ngugi
Data wydania: 1972
Wydawnictwo:
Państwowy Instytut Wydawniczy
Liczba stron: 138
Tłumaczenie: Zofia Kierszys
Tekst został
nagrodzony przez redakcję Biblionetki.pl w konkursie na najlepszą recenzję.